Poliçe sözcüğünün etimolojik geçmişi Geç Latince ve Eski Yunancaya kadar uzanmakla birlikte İtalyancada üçüncü kişilere devredilebilen ödeme emri anlamına gelen polizza kelimesine dayanır. Çeşitli kaynaklarda poliça veya poliçsa olarak da rastlanan bu terim günümüz Türkçesinde poliçe olarak yerini almış durumdadır.
Ticaret hukuku çerçevesinden bakıldığında poliçe, Türk Ticaret Kanunu'nda keşideci yani düzenleyen, muhatap ve lehtardan oluşan üçlü bir silsileyi ilgilendiren kambiyo senedi türüdür. Son olarak buradaki konuya yani sigortacılık diline ait poliçe kavramını da tanımlamak yerinde olacaktır.
Sigorta hizmeti sağlayan kurum veya kuruluş ile sigortalı arasında düzenlenen sözleşme ya da belge anlamına gelen poliçe her iki tarafın hak ve yükümlülüklerini içeren bir anlaşma metni niteliğindedir. Sigortanın kapsamı, teminat limitleri, sigortacının, sigortalının ve sigorta ettirenin yükümlülük ve sorumlulukları poliçede tüm detaylarıyla yer alır.
Sigorta poliçesinde asgari olarak aşağıdaki bilgiler yer almaktadır.
• Sigortacı ile sigorta ettirenin ve sigortalının ya da lehtarların adı ve soyadı, unvanı ve adresi
• Sigortanın konusu
• Teminatlar ve kapsamları
• Başlangıç ve bitiş tarih ve saati
• Teminat bedeli
• Prim tutarı, ödeme zamanı
• Sözleşmenin düzenlenme tarihi
• Hasar ve Tazminat taleplerine ilişkin husus
• Cayma hakkının süresi, kullanım şartları ve usulü gibi hususlar
• Uyuşmazlık konusundaki başvuruların yapılabileceği adli veya idari merciler
Sigorta Poliçesi Ne İşe Yarar?
Sigorta hizmetini sunan kuruluş ile sigortalı ve sigorta ettiren arasındaki temel sözleşme metni olan sigorta poliçesi, tarafların tümü için bağlayıcı nitelikte ve hukuki bir delil statüsündedir. Sigorta poliçesinde yer alan bilgiler hukuki işlemler için de yol gösterici olacaktır. Tarafların poliçede yazılı sorumluluklarını yerine getirmesi durumunda elde edecekleri haklar açıkça belirtilir.
Sigorta poliçesi asıl olarak bir varlığa ait çeşitli risklerin belirli bir prim karşılığında sigortacı tarafından üstlenilmesi konusunda sözleşme mahiyetindedir. Bu izah çerçevesinde sigorta poliçesi nedir sorusunun cevabı da verilmiş olur. Herhangi bir varlığın koruma sigortası ile sigortalanması durumunda poliçede yazılı koşullar çerçevesinde olası riskler sigorta şirketinin sorumluluğuna geçer. Rizikonun gerçekleşmesi üzerine sigortacı kapsam dahilindeki teminatı hak sahiplerine öder.
Sigorta şirketlerinin kişisel riskleri üstlenmesine örnek olabilecek branşlardan birisi de hayat sigortası uygulamasıdır. Bununla birlikte zorunlu trafik sigortası, araç sahiplerinin karşı taraf araçları ile üçüncü kişilere vermesi muhtemel zararların karşılanmasına yönelik fonksiyon üstlenir. Araç sigortalarının bir başka türü ise kasko poliçesidir. Bu poliçe örneği ile araç sahipleri kendi araçlarına yönelik çeşitli riskleri sigorta teminatı altına almış olur.
Sigorta türü veya branşı ne olursa olsun poliçe, tarafların her türlü hak ve yükümlülüklerini kayıt altına alır. Poliçede yazılı bulunan sigorta kapsamı ile sigortalanan varlığın koruma kapsamı da belirlenmiş olur. Örneğin pek çok sigorta türünde sigortalının kendisi tarafından zarara uğratılan varlık sigorta kapsamı dışında kalır. Bu ve benzeri her türlü detay poliçenin asıl unsurlarını oluşturur.
Poliçe ile sigortanın başlangıç ve bitiş tarihleri ile saati de karşılıklı mutabakatın bir parçası haline gelir. ( Ürün türlerine göre değişiklik gösterebilir. Aksi kararlaştırılmadıkça başlangı. bitiş saati öğlen 12.00 olmaktadır.) Sigorta şirketleri doğal olarak sigorta başlangıcından önce oluşan hasarlara karşılık teminat sağlamaz. Bu sebeple poliçede yer alan sigorta başlangıcı büyük öneme sahiptir. Benzer şekilde sigortalanan varlığın hangi bedel ile sigortalandığı da poliçede açıkça yazılır. Tam ziya olarak adlandırılan ve varlığın tamamen zarar görmesi anlamına gelen durumda sigorta şirketinin sorumluluğu sigorta bedeli kadar olacaktır.
Sigorta poliçesi sigorta şirketinin yükümlülükleri yanında sigortalının ve sigorta ettirenin de sorumluluklarını açık bir sözleşme unsuru haline getirir. Sigorta ettirenin sorumluluklarının başında hesaplanan prim tutarının ödenmesi gelir. Sigorta genel şartları ile poliçede yer alan özel şartlar çerçevesinde sigortalının ve sigorta ettirenin bir başka sorumluluğu da sigortaya konu varlığı koruma altında bulundurmaya devam etmesidir.
Poliçe Türleri Nelerdir?
Poliçe türleri ile ilgili bir isimlendirme yapılırken çoğu zaman sigortalanan varlıkla ilgili bir niteleme yapılır. Konut sigortası ve sağlık sigortası bunun ilk akla gelen örneklerindendir. Bunun yanı sıra sigorta poliçeleri adlarını koruma altına aldıkları risklerden de alabilmektedir. Zorunlu sigorta branşlarından birisi olan ve kısaca deprem sigortası olarak bilinen DASK poliçesi buna örnek olarak verilebilir.
Poliçe türleri arasında yaygın olarak bilinen ve kullanılan bir başka grup da araç sigortaları başlığı altında yer alır. Bu grubun önemli poliçe türleri zorunlu trafik sigortası, kasko sigortası ve ihtiyari mali mesuliyet (İMM) sigortasıdır. Kişisel riskler karşısında önemli bir koruma kalkanı olan ferdi kaza sigortası da önemli bir başka poliçe örneğidir.
Poliçe Nasıl Düzenlenir? Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bir sigorta poliçesi, sigorta ettirilen varlığı, sigorta değeri, karşı karşıya olduğu riskleri ve bunların hangilerinin hangi koşullarda sigortacıya devredildiğini içeren önemli bir belgedir. Bu sebeple içeriğinin mevzuat hükümleri çerçevesinde oluşturulmuş olması gerekir. Türkiye’de bu konuda belirleyici olan düzenlemeler Türk Ticaret Kanunu, Sigortacılık Kanunu ve bunlarla sınırlı kalmaksızın çıkarılan alt hukuki metinlerle oluşturulur.
Sigorta türleri ile ilgili olarak mevcut düzenlemeler çerçevesinde her bir branş için sigorta genel şartları belirlenir ve kamuya açık şekilde yayımlanır. Bununla birlikte her sigorta poliçesi için genel şartlara aykırı olmayacak şekilde sigorta özel şartları belirlenebilir. Sigortanın başlangıcından devredilen rizikolara, hangi durumlarda rizikonun gerçekleşmiş sayılacağı, sigorta şirketi tarafından sunulan teminatlar gibi hususlar poliçe özel şartlarında detaylı olarak yazılır.
Sigorta poliçesinin poliçede yer alan tüm tarafları bağlayıcı bir metin olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Yine bu sebeple poliçenin düzenlenmesi aşamasında sigortalıya ilişkin tüm hak ve menfaatlerin açık ve doğru bir şekilde poliçede yer alması sağlanmalıdır. Sigortalı, sigorta ettiren ve lehtara ilişkin her türlü beyan doğru bir şekilde verilmelidir. Ayrıca sigortanın başlangıç ve bitiş tarih ve saatleri net bir şekilde kayıt altına alınmalıdır.
İlgili mevzuatla belirlenen hususların poliçede eksiksiz yer alması gerekir. Aksi hâlde poliçenin geçerliliği tartışmalı hale gelebilir. Sigorta poliçe sorgulama ve diğer tüm poliçe sorgulama işlemleri Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi üzerinden kontrol edilebilir.
Poliçe Tarafları Kimlerdir?
Sigorta poliçesine genel bir bakışla yaklaşıldığında bir varlık, o varlığı sigorta ettiren ve varlığa ait riskleri üstlenen sigortacı ile karşılaşılır. Bu durumda temelde iki tarafın yani sigortacı ile sigortalının varlığından söz etmek mümkündür. Ancak sigorta işlemleri her zaman bu kadar yalın olmayabilir. Sigortalı olan ile sigorta ettiren farklı olabileceği gibi farklı hak sahipliklerinin olduğu durumlar da mümkündür.
Poliçe tarafları genel olarak aşağıdaki şekilde tarif edilebilir:
• Sigortacı: Sigorta şirketi ya da bir başka ifade ile sigortaya konu olan varlık için teminat sunan taraf.
• Sigortalı: Sigorta poliçesi ile sunulan teminattan fayda elde eden kişidir. Rizikonun gerçekleşmesi durumunda teminat sigortalının hakkı olacaktır.
• Sigorta ettiren: Sigortacıya karşı poliçeden kaynaklanan sorumlulukları yerine getirecek kişidir. Çoğu zaman sigortalı ile sigorta ettiren aynı kişi olmakla birlikte bu durum zorunlu değildir. Sigorta ettiren prim ödemenin yanı sıra poliçe düzenlenmesi ile ilgili her türlü işlemden ve bilgilerin doğruluğundan sorumludur.
• Lehtar: Poliçe düzenlenmesi aşamasında doğrudan sigorta sözleşmesinin taraflarından birisi olmamakla birlikte poliçe kapsamındaki rizikonun gerçekleşmesi durumunda hak sahibi konumuna geçen kişi veya kurumdur.
Poliçe Sorgulama ve Güncelleme İşlemleri Nasıl Yapılır?
Sigorta poliçe sorgulama işlemleri e-devlet platformu üzerinden kolaylıkla yapılabilmektedir. Bunun için e-devlet platformuna girilir ve özel sigortalarım başlığı altındaki veriler ile her branştaki sigorta poliçelerinin varlığı ve durumu görülebilir. Sigorta poliçesi sorgulama işlemi yapmak için bir başka yöntem ise Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi web sayfalarıdır.
Poliçe güncelleme işlemleri çift taraflı sonuç doğuracak bir işlem olduğundan poliçenin diğer tarafı olan sigorta şirketi veya acentesi aracılığıyla yapılabilir. Güncelleme işlemi olarak adlandırılan ve aslında bir yenileme olan süresi dolan DASK poliçesinin güncellenmesi gibi işlemler sigortalının başvurusu üzerine kolayca gerçekleştirilir.
Poliçe Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Sigorta poliçesini kim düzenler?
Sigorta poliçesi sigorta şirketi veya yetkili acentesi tarafından düzenlenir. Ayrıca banka şubeleri de sigorta acentesi olarak poliçe düzenleyebilmektedir.
Sigorta poliçesi iptal olunca ne olur?
Sigorta poliçe iptali ile birlikte varlığın üzerindeki sigorta teminatı ortadan kalkar. İptal tarih ve saatinden itibaren gerçekleşecek her türlü riziko için sigorta şirketinden tazminat talebinde bulunulamaz.
Sigorta poliçesi ne zaman başlar?
Sigorta poliçesinde yazılı tarih ve saatten itibaren poliçe yürürlüğe girer. Aksi belirtilmedikçe Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde düzenlenen sigorta poliçeleri ilgili başlangıç ve bitiş tarihlerinde saat 12.00’de yürürlüğe girer veya sona erer.
Sigorta poliçesi nasıl kesilir?
Sigorta poliçesi düzenlenmesi için gerekli bilgilerin sigorta şirketi veya acentesine teslim edilmesi ile poliçe kesilme süreci başlar. Kapsam ve teminatlarda uzlaşılması ve gerekli tutardaki primin ödenmesi sonrasında şirket veya acentesi tarafından poliçe düzenlenir. Şirket poliçeyi 24 saat içerisinde sigortalıya teslim eder.
Sigorta poliçesinde yer alan teminatlar genişletilebilir mi?
Bazı sigorta türlerinde poliçede yer alan teminatların genişletilmesi mümkündür. Ancak zorunlu deprem sigortası olarak bilinen (DASK) ve karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortası gibi branşlarda teminatlar ve primler önceden belirlenmiş bir tarife üzerinden hesaplandığından genişletilmesi mümkün değildir. İhtiyari yani seçimlik sigorta branşlarında özel şartlarda değişiklikler yapılabilir, teminat kapsamı genişletilerek yürürlüğü devam ettirilebilir.